دور نمای تهران در شب
دور نمای تهران در روز
سرزمین اقتدار
معماری و شهرسازی
تهران به‌دلیل جایگاه آن به عنوان پایتخت زودتر از شهرهای دیگر با نمودهای مدرنیسم، و از آن میان معماری مدرن، آشنا شد. دگردیسی معماری تهران از سنتی به مدرن از دوران ناصرالدین شاه آغاز شد و به‌ویژه این روند در دوران پهلوی که زندگی مدرن از حصار دربار و ارگ سلطنتی خارج شد، چهره? شهر را دگرگون نمود.[49]
در دوران رضا شاه نیاز به راه‌اندازی نهادهای مدرن مانند بانک‌ها، ساختمان‌های دولتی و مانند آنها به گونه? روزافزونی احساس می‌شد؛ اما طراحی و اجرای ساختمان این‌گونه نهادها با روش‌های سنتی عملاً ممکن نبود زیرا این‌گونه نهادها نیازمند معماری و فضاهای خاص خود بودند. معمارانی که در این دوره از پیشروان آوردن معماری اروپایی به تهران بودند، یا خود شهروندان اروپایی بودند یا دانش‌آموختگان دانشگاه‌های اروپا. از میان این معماران می‌توان از نیکلای مارکف معمار گرجستانی‌تبار دانش‌آموخته? دانشکده? هنرهای زیبای سن پترزبورگ، ماکسیم سیرو، آندره گدار معمار فرانسوی، محسن فروغی معمار ایرانی، گابریل گورکیان معمار ایرانی-ارمنی که در اروپا هم معمار شناخته‌شده‌ای بود و معماران ایرانی-ارمنی دیگر چون وارطان هوانسیان، پل آبکار، اوژن آفتاندلیانس و قلیچ باقلیان نام برد.[50][49] در این دوره معماری‌ای در تهران بروز کرد که در کالبد مدرن بود اما در تزئینات و نماسازی‌هایش از معماری سنتی یا باستانی ایران الهام گرفته بود. از شاخص‌ترین نمونه‌های این معماری می‌شود به ساختمان کاخ شهربانی در محوطه? میدان مشق یا باغ ملی اشاره کرد. معماران در آن دوره می‌کوشیدند "شکوه از دست رفته" ایران را الگو گرفتن از معماری باستان در بازسازی کنند.[49]
در سال‌های بعد دوره? پهلوی نیز، ویکتور گروئن آمریکایی طراحی پلان شهری نواحی شمال تهران بین سال‌های 1964 تا 1967 را بر عهده داشت.[51][52] از طرح وی با نام «طرح جامع تهران» نام برده شده‌است.[53][54]
در تهران کاخ‌های زیادی تاکنون بر پا شده‌است که بیشتر آنها مربوط به دوران پهلوی و قاجار هستند. از جمله کاخ‌های معروف تهران می‌توان کاخ نیاوران، کوشک احمدشاهی، کاخ صاحبقرانیه، عمارت عثمانی و پل رومی، عمارت دارالفنون، حوض خانه باغ قدیم نگارستان، کاخ گلستان، کاخ مرمر و شمس‌العماره را نام برد.
نمای شهر در نقاط گوناگون بر پایه? عوامل جغرافیایی، اقتصادی، فرهنگی و تاریخی متفاوت است. در شمال شهر که به کوه‌ها نزدیک‌تر است معمولاً خیابان‌ها و کوچه‌ها شیبدارتر و در جنوب شهر هموارترند. همچنین در جنوب شهر ساختمان‌های بلندمرتبه کمتر و در شمال شهر بیشترند. ساختمان‌های اداری و دولتی نیز عمدتاً در مرکز شهر قرار دارند. از طرف دیگر در مناطقی که تاریخ ساخت آنها جدیدتر است مانند منطقه 2، منطقه 5 و منطقه 22 که همگی در غرب و شمال غرب شهر جای دارند، با توجه به پیروی از آیین‌نامه‌های جدیدتر، اصول شهرسازی در آنها بیشتر رعایت شده‌است. در این منطقه‌ها معمولاً عرض خیابان‌ها و کوچه‌ها، سرانه پارکینگ و سرانه فضای سبز از دیگر مناطق شهر بیشتر است. وارون بر آن در مناطق کهن‌تر که ساخت آنها زودتر انجام گرفته‌است مانند منطقه 12 (تهران قدیم) و منطقه 20 (ری) معمولاً بناهای تاریخی و سنتی بیشتری وجود دارد.
آب و هوا ی شهر تهران تاثیرگرفته از کوهستان در شمال (نسیم توچال) و دشت در جنوب است. جز منطقه‌های شمالی تهران که تحت تأثیر کوهستان، تا اندازه‌ای معتدل و مرطوب هستند، آب و هوای دیگر منطقه‌های شهر کمابیش گرم و خشک و در زمستان‌ها اندکی سرد است. مهم‌ترین منبع بارش در این شهر بادهای مرطوب مدیترانه‌ای و اطلسی هستند که از سوی غرب می‌وزند. رشته کوه البرز همچون سدی از نفوذ بسیاری از توده‌های هوا جلوگیری می‌کند، از همین روی سبب گردیده که هوای تهران از یک سو خشک‌تر و از سوی دیگر از آرامش نسبی برخوردار باشد.[47]
[نهفتن] آب و هوای تهران |
|||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ژانویه | فوریه | مارس | اوریل | مه | ژوئـن | ژوئیـه | اوت | سپتامبر | اکتبر | نوامبر | دسامبر | ||
| گرم‌ترین C° |
19،6 | 23،0 | 28،0 | 32،4 | 37،0 | 41،0 | 43،0 | 42،0 | 38،0 | 33،4 | 26،0 | 21،0 | 43،0 |
| میانگین گرم‌ترین‌ها C° |
7،9 | 10،4 | 15،4 | 22،1 | 27،9 | 33،9 | 36،6 | 35،6 | 31،6 | 24،4 | 16،2 | 10،0 | 22،7 |
| میانگین سردترین‌ها C° |
-0،4 | 1،2 | 5،4 | 11،2 | 16،1 | 20،9 | 23،9 | 23،3 | 19،3 | 13،3 | 6،7 | 1،7 | 11،9 |
| سردترین C° |
-15،0 | -13،0 | -8،0 | -4،0 | 2،4 | 5،0 | 14،0 | 13،0 | 9،0 | 2،8 | -7،0 | -13،0 | -15،0 |
| بارش mm |
34،6 | 32،2 | 40،8 | 30،7 | 15،4 | 3،0 | 2،3 | 1،1 | 10،9 | 26?0 | 34،0 | 232،8
|
|
| منبع: سازمان هواشناسی کشور[48] | |||||||||||||
تهران در هزار سال اخیر شاهد چهار زمین‌لرزه بزرگ بوده‌است. تهران آخرین زلزله شدید خود را در سال 1830 میلادی، شاهد بوده‌است.[42]
تهران از لحاظ موقعیت زمین‌شناختی بر روی گُسل‌های فعالی قرار گرفته که باعث رانش زمین و زمین‌لرزه می‌شوند.[43] از میان بسیاری از گسلهای فعال تهران، احتمال فعال‌شدن سه گُسل به نام‌های، «گسل مشا، گسل شمال تهران و گسل جنوب ری» بیش از بقیه وجود دارد.[44]
بسیاری از ساختمان‌ها و آپارتمان‌های تهران کیفیت ساخت‌وساز پائینی دارند و از این روی به گفته بسیاری از کارشناسان، در صورت وقوع زلزله در تهران، بسیار پرتلفات خواهد بود.[45][46]
