وضعیت ماد پیش از هووخشتره
در دوره? نخستین پادشاهی ماد، مرزهای غربی شاهک‌نشین‌های ماد که از یکدیگر مستقل بودند، از مرزهای غربی دشت همدان فراتر نمی‌رفتند. اطلاعات ما درباره? حدود شمالی و شرقی ماد بسیار اندک است. با این حال، سرزمین اصلی ماد، آن‌گونه که آشوری‌ها از اواخر سده? نهم پیش از میلاد تا آغاز سده? هفتم پیش از میلاد آن را می‌شناختند، از سوی شمال به گیزیل بوندا محدود می‌شد که گیزیل بوندا در کوه‌های قافلان‌کوه در شمال دشت همدان قرار داشت؛ از سوی غرب و شمال غرب نیز محدوده? آن از دشت همدان فراتر نمی‌رفت و به کوه‌های زاگرس محدود می‌شد، به جز در جنوب غربی که مادها تا دره‌های زاگرس را در اختیار داشتند که این مرز در دامنه? کوه‌های گرین واقع شده بود و ماد را از الیپی، پادشاهی‌ای در نواحی پیشه‌کوه به سمت جنوب کرمانشاه، جدا می‌کرد. از سوی جنوب نیز مرز ماد به منطقه? ایلامی سیماشکی محدود می‌شد که امروزه با دره? خرم‌آباد تطبیق داده می‌شود.[19]
به نظر می‌رسد که قلمروی ماد از سوی شرق و جنوب شرقی به دشت کویر و سرزمین پَتوشَرا (Patušarra) محدود بود؛ سرزمین پتوشرا چنانکه توسط شاهان آشوری توصیف شده است، در حاشیه? کویر نمک (احتمالاً دشت کویر) واقع شده بود. رشته کوه نزدیک پتوشرا را آشوریان «بیکنی» می‌نامیدند و از آن با عنوان «رشته کوه لاجورد» یاد می‌کردند. پژوهشگران معمولاً آن را با کوه دماوند که در شمال شرق تهران قرار دارد، برابر می‌دانند. پتوشرا ظاهراً همان منطقه‌ای‌ست که در فارسی میانه به‌صورت پَدشخوار ذکر شده است، جایی که در سده‌های میانی استخراج لاجورد از آن گواهی شده است. لاجورد که به عنوان خراج به آشوریان پرداخت می‌شد، «به واسطه? تجارت با مادی‌های مناطق شرقی به دست می‌آمد.» پتوشرا و کوه بیکنی، احتمالاً دوردست‌ترین قلمرو حکومت مادها بود که آشوری‌ها در طول بزرگ‌ترین توسعه? خویش در نیمه? دوم سده? هشتم پیش از میلاد و دهه? نخست سده? هفتم پیش از میلاد، به آن نفوذ کرده بودند. با این حال، لوییس لوین استدلال می‌کند که کوه بیکنی به احتمال زیاد می‌بایست با رشته‌کوه الوند تطبیق داده شود که در غرب همدان قرار دارد؛ این تطبیق توسط استوارت کلیفورد براون و تعدادی دیگر از پژوهشگران مورد قبول واقع شده است. اگر تطبیق بیکنی با رشته‌کوه الوند درست باشد، به این معناست که آشوری‌ها هرگز از این کوه‌ها عبور نکردند و همه? سرزمین‌های مادی که تسخیر کردند یا برایشان شناخته‌شده بود، در غرب همدان قرار داشت.[20]
پس از سقوط اورارتو در دهه? 640 پیش از میلاد، مادها تسخیر پارس را آغاز کردند. اما بنا به گفته? هرودوت، که ظاهراً هیچ چیزی درباره? اورارتو و ایلام نمی‌دانست، پارس در زمره? نخستین جایی بود که مادها به آن حمله کردند. این اتفاق می‌توانست تنها اندکی پس از حدود سال 641 پیش از میلاد، یعنی هنگامی که کوروش یکم، شاهزاده? پارسی انشان، به خراج‌گذار آشوریان تبدیل شد و پس از پیروزی آشوریان بر ایلام، هدایایی را به‌همراه پسرش به عنوان گروگان برای آشوربانیپال فرستاد. فرورتیش شاه ماد، همه? قبایل مادی را به یک دولت متحد به پایتختی هگمتانه متحد کرد. فرزند او هووخشتره ارتشی منظم ایجاد کرد، سربازان آن را که قبلاً درهم و برهم می‌جنگیدند، بر اساس نوع سلاح‌شان به نیزه‌داران، کمان‌داران و سواره‌نظام تقسیم کرد. رویدادهای بعدی تاریخ ماد از منابع بابلی شناخته شده‌اند و چندین قسمت از آن‌ها توسط هرودوت تشریح شده است.[21]
